Fijn stof is de verzamelterm voor kleine deeltjes die in de lucht zweven. Het is vooral de fractie kleiner dan 10µm die schadelijk is voor het milieu en onze gezondheid (1µm is een duizendste van een millimeter dus 10µm is 0,01mm. Het gaat derhalve over minuscule deeltjes). Deze fractie wordt meestal aangeduid met PM10.
Er zijn verschillende manieren om fijn stof te karakteriseren. Dat kan op basis van bijvoorbeeld de chemische samenstelling, de oorsprong of de grootte. De meest gebruikte indeling is deze op basis van de grootte, waarbij men spreekt van PM10, PM2,5 en PM0,1. Het gaat dan respectievelijk over de fracties kleiner dan 10µm, kleiner dan 2,5µm en kleiner dan 0,1µm.
De oorsprong van fijn stof kan antropogeen of natuurlijk zijn en primair of secundair. Primair fijn stof wordt direct uitgestoten door de bronnen. Secundair fijn stof wordt gevormd in de atmosfeer door reacties tussen gassen zoals NOx, SOx en NH3. Fijn stof van natuurlijke oorsprong is meestal minder schadelijk voor gezondheid en milieu. Het gaat hierbij dikwijls over deeltjes groter dan 10µm. Onder de meest schadelijke antropogene bronnen bevinden zich motorvoertuigen (vnl dieselvoertuigen), motoren met inwendige verbranding en verbranding van kool, zware stookolie en hout (stookemissies).
Zwevend stof in de lucht kan zowel op indirecte als directe wijze schadelijk zijn voor de mens. Zwevend stof kan een drager zijn van onder andere zware metalen, PAK's, bestrijdingsmiddelen en dioxines; door inademing komen deze stoffen in het lichaam. Anderzijds is het stof op zich ook schadelijk. Door inademing zet de fractie kleiner dan 10µm (grotere deeltjes worden gemakkelijker verwijderd via vb. afvang in de neus) zich af in de bovenste sectie van het ademhalingsstelsel. De allerkleinste deeltjes dringen het ademhalingssysteem nog verder binnen en zetten zich dieper af. Via die weg komen zij vrij gemakkelijk en snel in de bloedbaan.
Het verhoogd voorkomen van hart- en luchtwegenklachten en zelfs vervroegde sterfte worden geassocieerd met de fractie < 10µm; dit zowel bij kortstondige blootstelling (uren, dagen) aan hoge concentraties als bij langdurige blootstelling (jaren) bij aan lage concentraties. Grovere deeltjes worden door de plaats van afzetting in het ademhalingsstelsel meestal in verband gebracht met ziekteverschijnselen die plaatsvinden in het bovenste deel van het ademhalingsstelsel (verergering van astma), terwijl de fijne fractie vaker in verband wordt gebracht met ernstigere effecten met ziekenhuisopnamen en vroegtijdige sterfte tot gevolg.
Bron: departement Leefmilieu, Natuur en energie